Groningse Lotte (22) heeft mentale klachten door aardbevingen: "Ik ben bang dat het huis instort"

Lotte (22) woont in Froombosch, Midden-Groningen. Al meer dan de helft van haar leven heeft ze last van aardbevingen. Wanneer we bij Lotte aan de keukentafel zitten voor een interview, merken we dat ze het spannend vindt.

Praten over de mentale impact van de aardbevingen is in Groningen namelijk best een taboe. "Iedereen kent de beelden van de fysieke schade, scheuren in huizen of verzakkingen, maar over de mentale schade hebben we het in Groningen niet."

Huilen van angst

De aardbevingen hebben op Lotte’s mentale gezondheid hun sporen achtergelaten. "Ik worstel met boosheid, frustratie, machteloosheid en angst. Elke dag word ik geconfronteerd met de scheuren. Ik voel me onveilig. Dat is vermoeiend. Sommige scheuren gaan dwars door de muur heen. Dan denk ik: Zal de muur bij een volgende aardbeving volledig afbreken? Of nog erger, dat alles instort? Zo ver is het nog niet, maar die onzekere gedachtes komen weleens op."

De angst komt vooral op wanneer er net een aardbeving is geweest. "Bij de laatste aardbeving op 23 december - met een kracht van 1,9 – schudde het dak zo erg dat ik dacht dat het in zou storten. De tranen sprongen gelijk in mijn ogen."

Niet serieus genomen

Lotte loopt door het huis en wijst diverse scheuren en barsten aan in de muren en tegels. Sommige scheuren zijn wel een meter lang. De meeste schade is in Lotte’s kamer te zien. "Helaas zijn een aantal schademeldingen die we bij het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) hebben gedaan, afgekeurd. Het IMG zegt bijvoorbeeld dat bepaalde scheuren er al zaten of dat het door het stucwerk is ontstaan."

Dat zorgt voor extra frustratie bij Lotte thuis. "We hebben die scheuren toch niet zelf gemaakt? Ik voel me dan niet serieus genomen. Je kunt bezwaar maken, een second opinion aanvragen of een rechtszaak aanspannen. Die laatste optie doen we niet, omdat mijn moeder hier niet de energie voor heeft."

Continue alertheid

Elianne Zijlstra doet voor de Rijksuniversiteit Groningen onderzoek naar de mentale gevolgen van de aardbevingsproblematiek op jongeren. "We zien dat jongeren veel angst ervaren. Ze hebben last van stress en zijn alert of er weer een aardbeving komt.”

De schade aan het huis geeft veel jongeren een onveilig gevoel. "Ik sprak een jongere die zei: ‘Ik probeer ‘s nachts gewoon niet te slapen want dan kan ik altijd nog ons huis uitrennen, mocht het instorten.’ Dat is mentaal uitputtend."

Elianne somt andere problemen op. "De uitzichtloosheid van de situatie, het geen grip kunnen hebben op de situatie, kan naast angst ook leiden tot slaap- en concentratieproblemen. Hierdoor gaan bijvoorbeeld je prestaties op school of tijdens het sporten naar beneden."

Tekst gaat verder na afbeelding

Wantrouwen

Ook ziet de onderzoeker veel wrok en boosheid onder jongeren die wonen binnen het aardbevingsgebied. "Wat ik het meest zorgelijk vind, is het wantrouwen dat daaruit groeit. Veel jongeren hebben het idee dat instanties die betrokken zijn bij de oorzaken van de schade en de afhandeling ervan, zoals de IMG en overheid, hen niet willen helpen. Je gaat denken dat de overheid niet het beste met je voorheeft. Dit zorgt voor polarisatie binnen de samenleving."

Lotte heeft ook last van wantrouwen naar de IMG en de Haagse politiek. "Er zijn een aantal politieke partijen die door willen met de gaswinning. Ik kan dat wel begrijpen, want je betaalt nu veel geld voor gas terwijl we het in onze bodem hebben zitten. Maar het voelt ook alsof mijn angsten voor aardbevingen aan de kant worden geschoven. Dan denk ik: ga jij maar in mijn huis wonen."

Genoeg aan het hoofd

De aardbevingen zorgen voor spanning en stress binnen Lotte's gezin. "Ik vind het moeilijk om te zien hoe het droomhuis van mijn ouders vol scheuren is komen te staan. Ze hebben hier zo hard voor gewerkt en kunnen er minder van genieten."

"Toen mijn vader nog leefde, ging hij er behoorlijk aan onderdoor," gaat Lotte verder. "Hij kreeg paniekaanvallen, raakte meer in zichzelf gekeerd en moest aan de medicatie. Ik voelde me machteloos."

Lotte vindt het soms moeilijk om aan haar broer en moeder te vertellen wat de mentale impact is van de aardbevingen. "Ze hebben al genoeg aan hun hoofd met onze melkveehouderij en de schade aan het huis. Ik wil hen niet extra belasten met mijn eigen angsten, dus ik ben voorzichtig met wat ik thuis vertel."

Aardbeving = verboden woord

Elianne Zijlstra herkent Lotte’s verhaal bij veel andere jongeren die in het aardbevingsgebied wonen. "De aardbevingen zijn binnen huishoudens het verboden woord. Het zorgt voor spanning en stress. Net als Lotte willen veel jongeren hun ouders niet ‘belemmeren’. Omdat ouders zoveel aan hun hoofd hebben, zijn ze vaak emotioneel onvoldoende beschikbaar voor de kinderen. Dat kan een negatieve impact hebben op de familieband. Sommige jongeren gaan eerder uit huis of komen later minder vaak langs."

Daarbij is er geen grote praatcultuur in Groningen, gaat Elianne verder. "De mentaliteit is: ‘Nait soezen, moar deurbroezen’. Dus: niet zeuren, maar doorgaan! Praten over je mentale klachten, dat doen veel Groningers niet."

Taboe doorbreken

En in het praten over mentale klachten, ligt volgens Lotte de oplossing om het taboe te doorbreken. "Als er een aardbeving is geweest, vraag je wel: ‘Heb je dat gevoeld? Heb je schade aan je huis?’ Maar de vervolgvraag zou moeten zijn: ‘Wat doet dat mentaal met je?’"

Daarnaast moet er meer aandacht komen op scholen en in de zorg voor de mentale impact van de aardbevingen, vindt Lotte. "Ik ben zelf jongerenwerker en ik vraag eigenlijk nooit of jongeren mentale klachten ervaren door de aardbevingen. Dat ga ik nu wel doen. Als Groningse jongeren praten over hun mentale klachten, zullen ze zien dat ze niet de enige zijn." Elianne Zijlstra is het met Lotte eens. "Praten over je angsten, en herkenning vinden bij anderen, biedt steun en kan stress verminderen."

Toekomst

Op 24 februari 2023 werd door de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen (PEGAS) het rapport ‘Groningers boven gas’ aan de Tweede Kamer overhandigd. Het rapport stelt dat Nederland een ‘ereschuld’ aan Groningen moet inlossen en dat de bewoners geld, zorg, aandacht, en een toekomstperspectief moeten krijgen. In elf aanbevelingen worden partijen, zoals de Tweede Kamer, de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) en oliemaatschappijen, aangespoord hun verantwoordelijkheid te nemen.

Veel Groningers zijn sceptisch of er iets met de aanbevelingen wordt gedaan en ‘het niet in een la verdwijnt’. Hoe kijkt Lotte naar de toekomst? "Ik weet niet of de gaskraan op termijn écht dichtgaat nu gas zo duur is. Ik word daar onzeker van. En de aardbevingen voelen we voorlopig nog. Als ik uit huis ga, wil ik dichtbij mijn moeder blijven wonen. Maar wel buiten het aardbevingsgebied. En dan ben je al snel dertig kilometer verder. Ik zie hoeveel stress en pijn mijn moeder heeft door de bevingen. Dat wil ik niet."

Zit je niet lekker in je vel of zie je het leven (even) niet meer zitten? Neem dan contact op met MIND Korrelatie.