Dit is waarom kaartjes voor concerten steeds duurder worden

Het zal je als fervent concertbezoeker niet zijn ontgaan dat de prijs voor kaartjes de laatste jaren behoorlijk zijn gestegen. Artiesten moeten toch wat, nu ze in het digitale tijdperk nauwelijks geld verdienen aan fysieke albumverkoop. Het is Prince, die afgelopen 7 september zijn nieuwste album exclusief aanbood op Tidal, de online streamingsdienst van Jay Z, al jaren een doorn in het oog.

Kruistocht

The Artist Formerly Known As TAFKAP heeft een dagtaak aan zijn kruistocht tegen websites als YouTube, SoundCloud en MySpace waar zijn muziek en video's voor noppes worden aangeboden. Hij probeert zo gezegd online onvindbaar te zijn en schroomt niet zijn eigen fans van concerten te weren of ze te vervolgen tot in de rechtszaal.

Noem het paranoïde, noem het vechten tegen de bierkaai of juist puristisch, uiteindelijk is het allemaal om geld te doen. Want dat met name artiesten er bekaaid van af komen nu albumverkoop nagenoeg in z'n geheel is weggevallen, is een voldongen feit. En een kat in het nauw maakt nu eenmaal rare sprongen.

Achteroverleunend

En het was allemaal zo simpel en overzichtelijk in de twintigste eeuw, het pre-digitale tijdperk. Een artiest schreef en produceerde een mopje muziek en het platenlabel verzorgde vervolgens het uitbrengen en de distributie van het fysieke eindproduct. Van elke verkochte LP, cassetteband of compact disc kregen de betrokkenen een percentage. Een tournee was voornamelijk bedoeld om het album nog meer onder de aandacht te brengen en nog meer mensen te bereiken. Iedereen blij.

Maar toen was daar ineens het grote boze internet. Terwijl platenbonzen bij wijze van spreken achteroverleunend hun geld zaten te tellen, ontstonden in het nieuwe millennium clubjes als Napster, The Pirate Bay en in een later stadium Torrentsites, die muziek op het internet gooiden, gratis voor iedereen om te downloaden en te delen.

Feitelijk illegaal, maar het leeuwendeel van de downloaders beschouwde dat helemaal niet zo. "Iedereen doet het en het is beschikbaar, dus doe ik het" was een vaak gehoorde drogreden. De Nederlandse auteursrechtwaakhond Stichting BREIN verzocht Google in 2014 4,4 miljoen zoekresultaten te verwijderen met illegale content, overigens naast muziek ook films en boeken.

Nog altijd opportuun dus, ook na de komst en exponentiële groei van streamingsdiensten als Spotify, het eerder genoemde Tidal en natuurlijk Apple Music, waarmee je door abonnementsgeld af te dragen muziek kunt luisteren, hoewel je het niet eens in bezit hebt. Apple was met hun iTunes sowieso een herschikker van het muzieklandschap, maar daarover later meer.

Digitale plus

Het bezit van muziek is voor nieuwe generaties muziekliefhebbers minder belangrijk. Waar voorheen je persoonlijkheid werd bepaald door het aantal LP’s of cd’s in je kast, is het tegenwoordig veel belangrijker om te allen tijde beschikking te hebben over je al dan niet gestreamde muziekcollectie. Volgens de Nederlandse Vereniging van Producenten en Importeurs van beeld- en geluidsdragers (NVPI) daalde fysieke verkoop van muziek in 2013 met ruim 19 procent, terwijl de digitale markt groeide met ruim 56 procent.

Overigens was door deze ruime stijging van digitale muziekverkoop voor het eerst sinds 2001 weer een plus te noteren in de totale muziekindustrie, die sinds het begin van de eeuw dus klap op klap kreeg te verduren door de verschuiving van fysiek naar digitaal.

Piraterij

Want zoals bij veel branches (denk bijvoorbeeld aan retail, uitgeverijen, kranten en bouwmarkten) liepen de marktleiders 'achter de muziek aan'. “Piraterij”, riepen de platenlabels in koor toen hun rijkbelegde boterham onder hun neus werd leeggeroofd door peer 2 peer websites, waardoor het kopen van albums overbodig werd.

Nu is piraterij niet een fenomeen waar de muziekindustrie nog nooit mee te maken had; vanaf de jaren twintig van de twintigste eeuw wordt albumverkoop al ‘bedreigd’. Eerst door de opkomst van radio, die muziek domweg gratis aanbood, later door het cassettebandje waardoor het mogelijk werd om muziek te kopiëren. Toch wist de muziekindustrie deze nieuwe ontwikkelingen altijd in zijn eigen voordeel om te draaien. Want hoe meer airplay, hoe meer albumverkoop en hoe meer kopieën de ronde doen, hoe bekender de muziek en de artiesten worden.

Bij bosjes uit de lucht

Toch vereiste de digitalisering van muziekbezit een radicale omslag voor de industrie. En bij gebrek aan renderende businessmodellen werd eerst wild om zich heen geslagen. Zowel labels als artiesten begonnen een kruistocht tegen downloadsites en in een later stadium tegen gebruikers die muziek op sites als Youtube plempten.

Artiesten als Eminem, Marilyn Manson, Madonna, Metallica en Stevie Wonder verenigden zich met brancheorganisaties als Recording Industry Association of America (RIAA) in clubs als MusicUnited om het illegaal downloaden van muziek tegen te gaan. Ze benadrukten dat dit gelijk stond aan het pikken van een album uit een platenwinkel. De rechtszaken tegen sites als Napster waren dan ook schering en inslag en bij bosjes werden ze uit de lucht gehaald (om niet veel later onder een andere naam weer de kop op te steken).

Toch keerde niet elke muzikant zich tegen het downloaden of verspreiden van hun pennenvruchten. Want aan de andere kant van het spectrum stonden acts als Robbie Williams, Annie Lennox, Blur en Radiohead, die de verschuiving in de muziekindustrie toejuichten en sites als Youtube en Myspace juist beschouwden als een nieuwe manier om met fans te communiceren en hun muziek onder de aandacht te brengen.

Cue Steve Jobs

Veel werd in het werk gesteld om copyrightschendingen te bestrijden. Kenners begrepen dat, maar riepen de muziekindustrie op mee te denken met de nieuwe ontwikkelingen. Cue Steve Jobs. Met zijn iTunes voegde Apple een nieuwe dimensie toe aan het muzieklandschap. Gebruikers werden in staat gesteld om losse nummers te kopen voor een vaste prijs (99 cent).

Platenlabels vonden ineens een manier om geld te verdienen aan digitale muziekverspreiding. Alleen niet meer via volledige albums met bijbehorend artwork en wat dies meer zij. De shuffle-generatie deed aan digitale cherrypicking; alleen de nummers die ze echt tof vonden werden toegevoegd aan afspeellijsten.

Daarbovenop kwamen dan nog streamingsites als Spotify en Pandora, waarbij de gebruiker een vast bedrag per maand betaalt om zich toegang te verschaffen tot een muziekmedium waar dagelijks tienduizenden nummers aan worden toegevoegd. Volgens onderzoeksbureau GfK maakten in 2014 ruim 4,5 miljoen Nederlanders gebruik van een dergelijke streamingsdienst. Zodoende vonden met name platenlabels nieuwe manieren om geld te verdienen.

Anders geld verdienen

Artiesten echter zijn het niet altijd eens met deze verdienmodellen omdat zij een kleine fractie van afgespeelde nummers krijgen, terwijl platenlabels, die zich niet meer druk hoeven te maken over fysieke distributie, alsnog het grootste gedeelte van de taart opstrijken.

Voorbeeld: ‘All Of Me’ van John Legend werd op Pandora 55 miljoen keer afgespeeld, terwijl de makers van de track hiervan ‘slechts’ 3.400 dollar op hun rekening kregen bijgeschreven. Regels bij Pandora zijn ook helder: een artiest krijgt ongeveer 90 dollar per 1 miljoen streams, terwijl een label tussen de 1.000 en 4.000 dollar krijgt voor hetzelfde aantal streams.

Met deze verdeling kunnen artiesten maar moeilijk leven, omdat dit hun grootste bron van inkomsten is. Zo redenerend zouden liedjesschrijvers bij wijze van spreken honderden hits per jaar moeten schrijven om te kunnen rondkomen. Daarom zoeken ook artiesten naar nieuwe manieren van geld verdienen. Meer optreden is in dit kader van levensbelang en vooral meer geld krijgen dan voorheen voor die gigs, wat dus de verhoogde toegangsprijzen van concerten verklaart. Maar ook merchandise wordt steeds belangrijker en tot slot juichen ze de revival van de vinylmarkt toe, waardoor ze echt weer poen overhouden aan hun muziek.