90s Request jaaroverzicht: '92 - '93

Van Hilversum 3 naar 3FM

De officiële naamsverandering van Radio 3 (zoals het sinds 1985 heette) in Radio 3FM was op 28 januari 1994 en kan dus eigenlijk pas bij het bespreken van de volgende 2 jaargangen aan de beurt komen. Maar de geest van 3FM waart al op de zender rond sinds januari 1992, wanneer AVRO, KRO en NCRV besluiten om de aloude verticale programmering (elke dag een andere omroep, dus op hetzelfde tijdstip dagelijks een ander programma) om te gooien naar een horizontale. In feite dus een overgang van het oude Hilversum 3 naar het nieuwe 3FM.

Horizontaal

De drie omroepen hebben uitzendtijd op zaterdag, zondag en maandag, drie dagen waarop je eigenlijk géén horizontale programmering zou verwachten. AVRO, KRO en NCRV moeten het echter met die drie dagen doen, dus maken ze een dappere start. En dat slaat aan, want later dat jaar volgt een volledige horizontale programmering van Radio 3, in 1994 dus gevolgd door een naamsverandering. Programma’s als ’50 pop of een envelop’ van Tom Mulder, ‘De polderpopparade’ van Adje Roland, de ‘Muzikale fruitmand’ van de EO en ‘Ron flon flon met Jacques Plafond’ van Wim T. Schippers verdwijnen.

Serious music

De AKN-omroepen kiezen minder voor het amusement en meer voor de gitaren. En dan komt het natuurlijk mooi uit dat er vanuit Seattle een hele kudde nieuwe gitaarbandjes naar voren treedt. Veel platen worden nog een hit ook, dus gelukkig slaat de switch aan bij een breed publiek. Opeens kom je in de Nationale Hitparade Top 100 tegen:

- Nirvana: ‘Smells like teen spirit’ klimt op 1 januari 1992 naar #3; de hoogste positie. Later dat jaar komen daar nog ‘Come as you are’ (#16), ‘Lithium’ (#17) en ‘In bloom’ (#87) bij, allemaal van het album ‘Nevermind’.

- Pearl Jam komt op 25 januari 1992 voor het eerst de hitparade in met ‘Alive’. De single blijft bescheiden steken op #19. Ook in 1992 maken we nog kennis met ‘Jeremy’ (#59) en ‘Oceans’ (#30). Het album ‘Ten’, waar het allemaal opstaat, is al jarenlang volgens de 3FM-luisteraars het beste album ooit gemaakt.

- de Red Hot Chili Peppers breken breed door met ‘Under the bridge’, over hun stad Los Angeles (#1 in april 1992). Later in 1992 volgen nog ‘Give it away’ (#42) en ‘Breaking the girl’ (#48) (waarna het trouwens tot het eind van de eeuw duurt voor het écht grote jongens met stadionconcerten worden).

- Metallica begint 1992 met ‘The unforgiven’ (#25), scoort in mei de grootste klapper uit hun carrière met ‘Nothing else matters’ (#4), waarna dat jaar nog ‘Sad but true’ (#10) en ‘Wherever I may roam’ (#22) volgen.

- In 1993 komen daar nog eens typische grunge bands als Alice in Chains met ‘Would?’ (#33) en de Stone Temple Pilots met ‘Plush’ ( #15 ) bij.

Een vliegende start dus voor wat in 1992 ‘De jongste zender van Nederland’ heet.

Megahit

Al jarenlang wilde elke omroep z’n identiteit benadrukken via een eigen schijf. Zo had de TROS z’n Paradeplaat, de AVRO de Radio- en Televisietip, de NCRV z’n Favorietschijf, Frits Spits in de Avondspits z’n Steunplaat, de KRO de Speciale Aanbieding en de VARA de Parkeerschijf. En omdat een omroep een hele uitzenddag vulde, hoorde je zo’n schijf dus de hele dag door, elk uur. Vanaf februari 1993 was dat afgelopen, toen de Megahit werd ingevoerd. Eén herkenbare schijf, gekoppeld aan één station, en aan een nieuwe hitparade, de Mega Top 50, als opvolger van de Nationale Hitparade Top 100.

De allereerste Megahit uit de geschiedenis is ‘Sax-a-go-go’ van Candy Dulfer, op 6 februari 1993. In de weken daarna volgden twee oudgedienden met een coverhit: Whitney Houston met ‘I’m every woman’ en Rod Stewart met ‘Ruby Tuesday’.

Drie maanden na de invoering was ook de eerste #1-hit voor een Megahit een feit: op 15 mei klom ‘What is love’ van Haddaway naar de top. Later dat jaar volgden ook nog #1-hits voor de Megahits ‘(I can’t help) Falling in love with you’ van UB40 en ‘It keeps rainin’ (tears from my eyes)’ van Bitty McLean. Verder waren er nog vier tweede plaatsen (‘She goes nana’ van the Radios, ‘Informer’ van Snow, ‘Tribal dance’ van 2 Unlimited en ‘Gaia’ van Valensia). De slechtst scorende Megahit dat jaar was ’25 hours a day’ van the Hooters in april [Hooters? Dat klinkt meer als Megatits…], kortom: het was wel de bedoeling om hits te scoren; een soort tegenhanger van de Alarmschijf was het toen dus nog. Pas in 1997 ging het roer om, toen de Mega Top 50 werd verlengd tot een Mega Top 100 en de keuzes voor de Megahits steeds alternatiever werden.

Coverhits op #1

Hadden we het de vorige keer al over een aantal #1-hits in 1990 en 1991 die gewoon heruitgaven waren uit de decennia daarvoor, in de twee jaren daarna staat het bol van de coverversies aan de top van de hitparade. Blijkbaar is het nog altijd een stuk makkelijker om bekend spul te recyclen, dan om het zelf te verzinnen. En bovendien: het loont blijkbaar de moeite, want maar liefst elf #1-hits uit de jaren 1992 en 1993 zijn regelrechte covers van bestaande nummers. Dat is makkelijk geld verdienen! Een overzichtje:

- 18 jan 1992: 'Don’t let the sun go down on me' klimt in een live-versie door Elton John & George Michael [vier voornamen] naar #1; het origineel van Elton John solo staat in 1974 op #30.

- 22 feb 1992: 'O fortuna' van Fortuna feat. Satenig staat twee weken op #1. Speciaal geval; komen we hieronder uitgebreider op terug.

- 9 mei 1992: 'Please don’t go' van Double You klimt naar #1. Ook een speciaal geval: het is namelijk een van de slechts twee singles in de Nederlandse hitparadegeschiedenis die helemaal onderaan op #100 begint en helemaal bovenaan op #1 eindigt. ‘Please don’t go’ klimt vanaf de onderste plek naar #74, #23, #4 en #2 om uiteindelijk in de zesde week naar de top door te stoten. De enige andere single die dat lukt is ‘Tell it to my heart’ van Taylor Dayne in 1988. En het origineel van ‘Please don’t go’ is van KC & the Sunshine Band en staat in 1979 op #7.

- 27 jun 1992: ‘Knockin’ on heaven’s door’ van Guns ’n Roses komt op #1. Het nummer is oorspronkelijk van Bob Dylan en stamt uit 1973.

- 25 jul 1992: Mariah Carey & Trey Lorenz volgen Guns ’n Roses op aan kop met ‘I’ll be there’. Oorspronkelijk wordt dat in 1970 gezongen door de Jackson 5 (#18).

- 5 dec 1992: Paul de Leeuw en Willeke Alberti staan op #1 met ‘Gebabbel’, als dubbele a-kant met ‘Vlieg met me mee naar de regenboog’. ‘Gebabbel’ is een vertaling uit het Italiaans van ‘Parole parole’ van Mina & Alberto Lupo uit 1972, maar is in Nederland vooral bekend in het Frans door Dalida & Alain Delon; in 1973 is het wel Alarmschijf, maar wordt het opmerkelijk genoeg geen hit.

- 2 jan 1993: ‘I will always love you’ van Whitney Houston klimt naar #1. Het nummer is in 1974 al opgenomen door Dolly Parton, alhoewel haar versie pas in 1983 een #2-hit wordt.

- 20 feb 1993: via de reclame scoort Roots Syndicate een #1-hit met ‘Mockin’ bird hill’. Het origineel stamt al uit 1949 en is van the Pinetoppers, maar de eerste hitversie is in 1964 voor Migil 5.

- 3 apr 1993: via het programma ‘De schreeuw van de Leeuw’ van Paul de Leeuw wordt ‘Mr. Blue’ van René Klijn een #1-hit. Het nummer stamt uit 1983 en staat op het tweede album van Yazoo. Klijn overlijdt in september 1993 aan de gevolgen van aids.

- 26 jun 1994: de eeuwige coveraars van UB40 klimmen naar #1 met ‘(I can’t help) Falling in love with you’, een nummer van Elvis Presley (#9 in 1962). Maar eigenlijk is het al een compositie uit 1785(!), ‘La romance du Chevrier’, en al in 1903 door A. Delcroix opgenomen als ‘Plaisir d’amour’. Over ‘gouwe ouwe’ gesproken…

- 16 okt 1993: de laatste: ‘It keeps rainin’ (tears from my eyes)’ van Bitty McLean is rechtstreeks afkomstig van Fats Domino uit 1961.

‘O Fortuna’

Tussen al die #1-hits was ‘O Fortuna’ van Fortuna feat. Satenig wel een heel bijzondere, waar van alles mee aan de hand was. Kijk eerst al eens naar de oorsprong van het nummer: ‘O Fortuna’ is een Latijns gedicht uit de dichtbundel ‘Carmina Burana’, dat al stamt uit de dertiende(!) eeuw; “O Fortuna, velut luna, statu variabilis”. Fortuna is de godin van het lot en de vrouw die aan het rad van fortuin draait [zo wordt ze vaak afgebeeld; we hebben het nu dus niet over de vrouw van Marco Borsato]. De Duitse componist Carl Orff selecteerde in 1935 vierentwintig gedichten uit die middeleeuwse bundel en stelde daaruit de opera ‘Carmina Burana’ samen. Dat werd zijn bekendste werk en ‘O Fortuna’ werd daarvan weer het herkenningsstuk. Het koorstuk was vaak te horen in reclames en films.

Twee Belgische producers hadden dat goed in de gaten. Eric Bonnast en Michel Bellens pikten het thema van ‘O Fortuna’ op en maakten er onder de groepsnaam Fortuna feat. Satenig een housebewerking van. Dat sloeg in als een bom: ‘O Fortuna’ kwam op 11 januari 1992 in de Nationale Hitparade Top 100 binnen en klom in zes weken naar #1 toe. Twee andere Belgen, Luc Rigaux en Patric Samoy, wilden graag een graantje meepikken en maakten onder de naam Apotheosis een regelrechte cover van de versie van Fortuna feat. Satenig. En ook die verkocht als een tierelier: de beide versies stonden twee weken lang gezamenlijk in de top 3.

Je denkt vast al: vier Belgen, dat kán gewoon niet goed gaan… En inderdaad, dat kon niet goed blijven gaan. Volgens de auteurswet zijn muziekwerken tot vijftig jaar na de dood van de componist beschermd, en daar gingen de twee duo’s de fout in. Carl Orff was dan weliswaar een klassiek componist, hij kwam heus niet uit de tijd van Mozart, Vivaldi of Beethoven. Orff stierf in 1982 en was dus pas tien jaar dood toen Fortuna en Apotheosis hun coverversies maakten. En natuurlijk waren de Belgen vergeten om toestemming te vragen aan de erfgenamen. Of ze nou dachten dat Orff al eeuwen dood was, of dat ze geen toestemming meer nodig hadden omdat het al vijftig jaar na het uitbrengen van de oorspronkelijke versie van Carl Orff was; we weten het niet. Feit is wel dat de erfgenamen van Orff not amused waren en het hele zaakje kon uit de handel worden genomen. Daar ging een wereldhit aan hun neus voorbij… Nadat het resterende voorraadje singles uit de diverse platenzaken was verkocht, verdween ‘O Fortuna’ via de tweede, de 22^e en de 59^e plek als een baksteen uit de lijst.

2 Unlimited

Dat het ook goed kan aflopen met Belgen in de popmuziek bewezen de producers Jean-Paul de Coster en Phil Wilde. De twee Antwerpenaren schreven in 1991 een instrumentaal nummer, ‘Get ready for this’, en wilden er graag een gezongen versie van opnemen. Dus zochten ze er een zangeres en een rapper bij, die ze vonden in de persoon van Schiphol-medewerker Ray Slijngaard en receptioniste Anita Doth, die werkte op de afdeling ‘parkeerboetes’ bij de Amsterdamse politie. Die twee namen als 2 Unlimited een vocale versie op van ‘Get ready for this’, en kwamen daarmee in 1991 prompt op #2 terecht in Engeland (achter ‘Everything I do’ van Bryan Adams). Daarna was ook de rest van Europa aan de beurt: bij ons stond het in de laatste week van 1991 op #10. Vervolgens was de reeks hits niet meer te stuiten: maar liefst dertien achtereenvolgende top 10-hits scoorde het duo tussen 1991 en 1995.

In 1992 volgde op ‘Get ready for this’ de #1-hit ‘Twilight zone’. Daarna kwamen nog ‘Workaholic’ (#4) en ‘The magic friend’ (#3), waarna begin 1993 opnieuw een #1-hit werd gescoord: ‘No limit’. Dat zelfde jaar volgden nog de hits ‘Tribal dance’ (#2), ‘Faces’(#2) en ‘Maximum overdrive’ (#6). In 1994 kwam daar met ‘The real thing’ nog eens een #1-hit bovenop. In totaal werden wereldwijd 20 miljoen platen verkocht en 2 Unlimited werd de best lopende dance-act van de jaren ’90.

Toen er uiteindelijk in 1996 een punt achter werd gezet, werd duidelijk dat de Nederlanders en de Belgen eigenlijk niet zonder elkaar konden. De solocarrières van Ray en Anita werden geen succes en de nieuwe versie van 2 Unlimited, nu met twee zangeressen, was ook geen lang leven beschoren. Begin vorig jaar maakten Ray & Anita een come back en scoorden ze een top 10-hitje met ‘In da name of love’. Dat mocht echter niet onder de naam 2 Unlimited, want de rechten daarop liggen bij de Belgen en die gaven geen toestemming. Ook die terugkeer bleek echter maar eenmalig te zijn.

Inmiddels stond er al weer een nieuw dance-duo te trappelen om door te breken. House ging in 1994 over in happy hardcore, en de vaandeldragers van die muziekstijl waren Charly Lownoise & Mental Theo. Maar daar gaan we het de volgende keer over hebben.

Check ook de Mega Top 100 van 1992 en de Mega Top 100 van 1993.

Ed Adams

Muziek- en chartliefhebber Ed Adams hielp in 2011 bij het compleet maken van het ingescande Mega Top 50 exemplaren archief en zoekt wekelijks de leukste chartweetjes bij elkaar. Deze week schrijft hij bovenstaande jaaroverzichten.