MT50 Flashback: Stotterende Scatman John

Terug naar het voorjaar en de zomer van 1995. De op dat moment 53-jarige Amerikaan John Larkin is als Scatman John onmiskenbaar een wereldster. Eerst scoort hij een gigantische hit met Scatman en ook de opvolger Scatman’s world blijkt een groot chartsucces. De twee hits vallen op door de opmerkelijke sound, die een mix is tussen jazz, pop, Eurodance en last but not least het zogeheten scatten: complete stottertherapiesessies op muziek. Juist dat laatste is het meest kenmerkende aan de nummers van Scatman John. Het scatten blijkt helend te werken voor andere stotteraars, maar bovenal valt zijn muziek gewoon in de smaak bij een heel breed publiek. De Scatman is halverwege de jaren negentig een fenomeen, al ging daar wel een behoorlijk tragische levensloop aan vooraf.

John Larkin wordt op 13 maart 1942 geboren in het Amerikaanse Californië. Hij groeit op in El Sereno, een voorstad van Los Angeles. Vanaf de dag dat de kleine John kan praten stottert hij, en dat is precies de reden waarom hij geen fijne jeugd heeft. John wordt op de katholieke school waar hij zit niet alleen gepest door zijn klasgenoten, ook de leraren nemen het totaal niet voor hem op. Wat heet: zij praten hem zelfs aan dat zijn stotteren een straf van God is. Het is in die periode dat de latere Scatman zijn toevlucht zoekt in de muziek. Op achtjarige leeftijd ontdekt hij de piano en merkt hij hoe fijn het is om met behulp van de toetsen op ritmische wijze wél iets duidelijk te kunnen maken. De stotterende John heeft in de muziek een alternatieve manier van communiceren gevonden.

In de jaren die volgen ontwikkelt John zijn muzikaliteit. Hij blijkt talent te hebben: op de middelbare school bekwaamt hij zich in zowel rock ’n roll als jazz, later volgen er optredens in jazzclubs in het zuiden van Californië. Let wel: John is op dat moment ‘slechts’ pianist: zingen is nog een paar stappen te ver. Daar is hij door de nadruk die er door zijn omgeving jarenlang op zijn handicap gelegd is te onzeker voor. Toch lukt het hem beroepsmuzikant te worden.

Het leven van John Larkin gaat in die periode ondanks zijn muzikale uitlaatklep niet over rozen. In de jaren tachtig kampt hij zelfs met flinke alcohol- en drugsproblemen die uiteindelijk bijna zijn dood betekenen. Pas op het moment dat in 1986 een vriend uit hetzelfde circuit overlijdt worden de ogen van John geopend en besluit hij het over een heel andere boeg te gooien. Later zou hij toegeven dat het gebruiken van verdovende middelen in die tijd een vlucht uit de harde werkelijkheid was. John sluit zich aan bij diverse praatgroepen en leert eindelijk zichzelf te accepteren. Niet langer heeft hij drugs en alcohol nodig om zich gelukkig te voelen.

Halverwege de jaren tachtig werkt John als entertainer op een cruiseschip, waar hij voor het eerst ook zijn vocale kant toont. Zijn zogeheten scatten zorgt voor applaus, waarop hij besluit dat er bij zijn act in te houden. In 1990 neemt John een drastische beslissing die van grote invloed zou blijken te zijn voor zijn muzikale loopbaan: hij emigreert naar Europa. Hoewel Larkin ook regelmatig op andere plekken optreedt, krijgt hij als zingende pianist zijn vaste stek in Cafe Moscow in Berlijn. John, die in Al Jarreau zijn grote voorbeeld ziet, zingt er nummers van onder anderen Frank Sinatra en Cole Porter en doet veel podiumervaring op als zanger.

Gaandeweg krijgt hij het inzicht meer met het zingen te kunnen bereiken dan hij voor mogelijk had gehouden: het ‘scat-singing’, waarbij woorden en lettergrepen op een kenmerkende, duidelijke manier worden uitgesproken, wordt daarbij zijn handelsmerk. Het is uiteindelijk in Noorwegen, waar John op dat moment tijdelijk in een hotel werkzaam is, waar de ruwe versie van het liedje Scatman geboren wordt. Zijn agent Manfred Zähringer reageert enthousiast en zorgt ervoor dat het nummer opgenomen wordt. Datzelfde enthousiasme is er vervolgens ook bij platenmaatschappij RCA als zij de demoversie van Scatman te horen krijgen. Het blijkt het begin van een ongekende zegetocht van het nieuwe fenomeen Scatman John.

In Nederland verschijnt Scatman, met de ‘stotter-subtitel’ Ski-ba-bop-ba-dop-bop, in het voorjaar van 1995. In het lied zijn heuse spraakoefeningen verwerkt, daarnaast is de opbeurende boodschap in Scatman een hart onder de riem voor stotteraars. Het bijzondere nummer slaat meteen aan, niet in de laatste plaats door de veelvuldig op MTV vertoonde videoclip. Op die wijze maakt een groot publiek kennis met de figuur Scatman John: een personage dat bijna altijd een hoed draagt, zich steevast in een keurig pak hult en een karakteristieke snor heeft, die flink bijdraagt aan zijn imago.

Op 8 april komt Scatman de Mega Top 50 binnen, in dezelfde week dat onder andere Back for good van Take That debuteert. Binnen no-time staat Scatman John in de top tien. En daar is Nederland geen uitzondering in: in tal van landen behaalt Scatman zelfs de nummer 1-positie. Bij ons moet hij uiteindelijk genoegen nemen met de tweede plek in de Mega Top 50. Op 27 mei bereikt de op dat moment 53-jarige Scatman John zijn hoogste positie. Opvallend: de nummer 1 is in die week voor Conquest of paradise van de dan 52-jarige Vangelis. De top twee wordt dus gevormd door twee voor hitlijstbegrippen behoorlijk oude artiesten.

Zijn leeftijd deert Scatman John zelf helemaal niks: hij geniet met volle teugen van zijn steeds groter wordende populariteit. Larkin heeft in die tijd wel een verklaring voor zijn roem: ‘Ik ben niet ondanks dat ik stotter een ster, maar juist omdát ik stotter.’ Inderdaad: de vroeger zo getreiterde John heeft van zijn handicap zijn kracht weten te maken: ‘Als ik niet had gestotterd, had ik nooit Scatman kunnen worden.’

Wat bij veel artiesten met een opvallende debuuthit het geval is, namelijk dat ze een eendagsvlieg blijken te zijn, gaat voor Scatman John geenszins op. Ook zijn volgende single Scatman’s world, die dezelfde stijl heeft als zijn voorganger, wordt namelijk een erg grote hit. Op 8 juli komt Scatman’s world de lijst binnen waardoor de scattende ster voor één week met twee nummers in de Mega Top 50 staat. Sterker nog: hij staat in het Mega Top 50-blad zelfs onder twee namen genoteerd, want bij zijn eerste hit staat hij in het magazine abusievelijk steevast als John Scatman vermeld. Een wonderbaarlijke fout, die bij Scatman’s world dus is hersteld.

Daar waar zijn debuutsingle de lijst verlaat, stijgt Scatman’s world naar de bovenste regionen van de Mega Top 50: de track piekt uiteindelijk op de vierde plaats. Ook het album Scatman’s world wordt een wereldwijd succes: 1995 is overduidelijk het jaar van de Scatman. Zo wint hij een MTV Award voor beste mannelijke artiest en wordt hij in Japan artiest van het jaar. Het is ook daar waar zijn tweede album Everybody jam! uit 1996 het het beste doet. In Europa lijkt de magie van Scatman John een jaar later alweer uitgewerkt, maar in het land van de rijzende zon is John Larkin onverminderd populair. De Scatmania bereikt daar zijn hoogtepunt in een uitgebreide merchandise-lijn, inclusief Scatman John-poppen.

In Nederland zien we Scatman John evenwel niet meer terug in de hitlijsten. Op dat moment is John al helemaal binnen, met tal van awards, miljoenen verkochte cd’s en liefst veertien gouden en achttien platina platen op zijn naam. En alsof dat nog niet genoeg is wordt hij ook nog eens uitgebreid geëerd voor zijn grote verdiensten voor stotterende mensen. In 1998 werkt John aan zijn derde album Take your time, dat een jaar later uit zou komen. De Scatman blijkt op dat moment al ernstig ziek. Hoewel hij van dokters nadrukkelijk het advies krijgt het rustig aan te doen, wil John koste wat kost zijn album afronden.

Larkin blijkt longkanker te hebben, een ziekte die hij opvallend nuchter ondergaat. John toont zich meerdere malen dankbaar voor alles wat hij mee heeft mogen maken. Bang voor zijn naderende dood lijkt hij niet te zijn. Op 3 december 1999 overlijdt John in Los Angeles aan zijn ziekte, waardoor hij tragisch genoeg ook letterlijk een ware nineties-artiest bleef. De Scatman leeft sindsdien voort in de harten van velen die hebben genoten van zijn vrolijke en positieve hits.

'Scatman'
datum van binnenkomst: 8 april 1995?
hoogste positie: 2
?aantal weken genoteerd: 14
?positie jaarlijst 1995: 23

Scatman’s world
?datum van binnenkomst: 8 juli 1995
?hoogste positie: 4?
aantal weken genoteerd: 12?
positie jaarlijst 1995: 47

Bijzonderheid: Scatman is terug te vinden op de jaaroverzicht-cd De grootste hits uit de Mega Top 50 van 1995.

Finbar van der Veen

chartambassadeur Mega Top 50