Deze jongeren willen dat kinderen met dezelfde talenten ook dezelfde kansen krijgen

Fernon (22) groeide op in een gezin met zeven kinderen in Amsterdam West. Toen zijn vader op jonge leeftijd overleed, kwam zijn moeder er alleen voor te staan. Daarom had Vernon vanaf zijn twaalfde altijd een bijbaan naast zijn school, niet omdat zijn moeder dat vroeg maar omdat hij haar niet wilde belasten met de kosten van simpele dingen zoals kleding of zijn mobiele telefoon.

Fernon woonde in Amsterdam West maar ging naar de middelbare school in het rijkere Amsterdam Zuid. Over zichzelf en zijn kansen zegt hij dat hij eigenlijk qua onderwijsadvies veel geluk heeft gehad met zijn moeder die in het onderwijs zit, maar bij zijn vrienden in West zag hij veel ongelijkheid. "Toen ik onderadvisering kreeg, nam mijn moeder meteen contact op met school," zegt Fernon. "Ze wist waar ze het over had, ging het gesprek aan met de docenten, zodat ik een advies kreeg dat bij mij paste. Dat was niet vanzelfsprekend bij mij in de klas."

Op de middelbare school merkte Fernon dat hij een drang had om ongelijkheid en onrecht in het algemeen te bestrijden. Dat ging in het begin niet altijd even soepel. "Ik deed dat vanuit mijn eigen taal en belevingswereld, maar ik zat echt op een kakschool dus dat botste. Na een tijdje had ik door dat ze wel naar me luisterden, als ik hún taal ging spreken, de taal van de docenten."

Het systeem veranderen van binnenuit doet Fernon nog steeds. Hij sloot zich aan bij de jongerenraad van de Gelijke Kansen Alliantie om kansengelijkheid in Nederland te bevorderen, iets wat sinds de serie Klassen eerder dit jaar echt op de agenda is gekomen.

Ongelijkheid heeft vaak te maken met kennis en geld

Als hij zijn vrienden uit Amsterdam West vergeleek met zijn vrienden van de school in het chique Amsterdam Zuid, zag hij de ongelijkheid met eigen ogen. "Eigenlijk heeft al die ongelijkheid vaak te maken met kennis en geld," stelt Fernon. "Mijn vrienden thuis konden echt extreem balen als ze iets voor school moesten printen, gewoon omdat ze geen printer thuis hebben."

Toen zijn vrienden gingen studeren, hoorden ze dat ze een laptop nodig hebben. "Ze schrikken daarvan," zegt Fernon. "Veel ouders van mijn klasgenoten in Zuid kochten meteen een laptop of hielpen bij het aanvragen van Stufi. De ouders van mijn vrienden uit de wijk zouden daar wel bij willen helpen, maar weten vaak niet hoe het werkt. Vervolgens duurt het dan twee maanden voor ze een huurlaptop hebben, dan loop je meteen achter op de rest van je klas. Dat is kansenongelijkheid."

Nu hij iets ouder is, ziet hij dat hij zelf ook kansenongelijkheid meemaakte. "Op mijn vijftiende ging ik uit school vrijwel meteen naar de supermarkt om te werken. In Surinaamse gezinnen helpt iedereen mee met het huishouden, dus ik ook als ik om tien uur terugkwam van mijn werk: afwassen, opruimen, stofzuigen. Een gezin met zeven kinderen kan flink wat troep maken. Daarna ging ik naar mijn kamer om nog een keer voor de toets van de volgende dag te leren. Soms haalde ik dan wel eens nachtje door. De kinderen uit mijn klas die na school meteen naar huis konden en een kopje thee van hun ouders kregen tijdens het leren, zaten echt anders die toets te maken dan ik."

Tijdens de coronacrisis werden ouders docenten

Terwijl Fernon zich aansloot bij de Jongerenraad van de Gelijke Kansen Alliantie begon de coronacrisis. Kinderen kwamen thuis te zitten en ouders kregen ineens de rol van docent. Het probleem van kansenongelijkheid werd werd nog zichtbaarder.

"Als ouders slecht Nederlands spreken of zelf niet in Nederland op school hebben gezeten, dan zijn ze minder bekend met het Nederlandse onderwijssysteem. Op dat moment sta je er als kind alleen voor. Terwijl je die coaching en ondersteuning wel nodig hebt. Daarmee bedoel ik niet huiswerkbegeleiding. Ik bedoel dat je moet kunnen praten over wat je op school aan het doen bent en waar je naartoe wilt in je leven en dat je ouders daar met jou over mee kunnen denken."

Fernon zag en sprak veel ouders die de switch naar die nieuwe rol heel moeilijk vonden. Ze legden hem uit dat ze hun kinderen heel graag wilden helpen, maar dat ze niet wisten hoe. Toen het tijd was om een pilot op te zetten voor de Gelijke Kansen Alliantie, wist Fernon meteen wat hij wilde doen.

Een kind helpen door de ouder te helpen

Fernon wil ouders de tools geven om hun kinderen te helpen. In de pilot die hij samen met de Gelijke Kansen Alliantie opzette maakte hij een handboek voor ouders en zette hij een coachingsprogramma op. Voor de pilot focust hij op leerlingen in groep 8, omdat de overstap van de basisschool naar de middelbare school zo'n belangrijke stap is. Zes weken lang kregen de ouders coaching, en een handboek in het Nederlands, Turks en Arabisch.

Wat zijn dingen die de ouders tijdens de pilot leerden? "Het eerste wat ouders doen wanneer ze het schooladvies krijgen van hun kind is roepen: 'Dit is niet het advies van mijn kind! Waarom krijgt mijn kind een laag niveau?' Waarom ze dat denken, kunnen ze vaak niet goed benoemen" zegt Fernon. "Wij leren de ouders wat de verschillende niveau's zijn en wat je daar vervolgens mee kan doen. We leggen uit dat het niet gaat om een 'laag' of 'hoog' niveau, maar dat het gaat om een niveau dat past bij het kind en als het niet past, hoe je het gesprek met de docent vervolgens aangaat."

Door de pilot konden de ouders de aandacht krijgen en die ze nodig hadden om hun kind beter te helpen. "Ik merkte dat de ouders de coaches ook echt vertrouwden. Ze kwamen na een tijdje ook met andere problemen zoals schulden en gezondheid naar de coach. Dat zorgt ook voor een betere leefomgeving voor het kind! Als jouw ouders schulden hebben start je misschien wel een baantje naast je school om ze financieel te ondersteunen, waardoor je niet echt kind kan zijn."

We moeten alle jongeren horen

Fernon is heel blij en dankbaar met de jongerenraad. Hij leerde mensen met elkaar te verbinden en voelt een sterkere drive om zich in te zetten voor gelijke kansen. Wel wil hij een kanttekening plaatsen bij een raad waar je alleen met een gevuld CV en na een lang sollicitatieproces pas onderdeel van wordt.

"Je ziet toch dat een bepaald type jongere zich aanmeldt voor zo'n raad. Ik weet dat jongeren bij mij in de wijk echt goede ideeën hebben over het bestrijden van kansenongelijkheid, maar die zouden zich nooit aanmelden. Als ze kunnen kiezen tussen gratis de overheid adviseren of betaald een nietszeggend bijbaantje doen, moeten ze helaas toch kiezen voor dat bijbaantje, simpelweg omdat ze het geld nodig hebben. Als je vraagt om de tijd van jongeren die kansenongelijkheid meemaken, zul je ze daar ook financieel voor moeten compenseren."

In totaal deden veertien jongeren tussen de 16-24 mee met de jongerenraad en kwamen daar drie pilots uit voort. Alihan en Lamyae waren de creative geesten achter de andere twee pilots.

Alihan laat jongeren nadenken over hun droom-CV

Alihan (21) wil naast zijn studie Technische Bestuurskunde zich ook maatschappelijk inzetten, zo kwam hij bij de Gelijke Kansen Alliantie terecht. Als kind van een hoogopgeleide moeder groeide hij op in een klein dorp en stond in die zin aan de goede kant van kansenongelijkheid in Nederland. "Mijn activisme komt voort uit dankbaarheid, ik weet dat als ik ergens anders in Nederland was opgegroeid, met andere ouders, dat ik niet zou zijn waar ik nu ben."

Tijdens de workshops van de Gelijke Kansen Alliantie kreeg hij het idee voor een les op middelbare scholen, waar jongeren een droom-CV mogen bouwen. In die les wil Alihan jongeren stimuleren om na te denken over wat ze willen bereiken in de toekomst en welke stappen ze nog moeten zetten om daar te komen. Aan de hand van inspirerende verhalen van mensen die opklommen van vmbo naar de universiteit prikkelt Alihan de kinderen om verder te kijken dan waar ze nu zijn. "Maar de droom hoeft helemaal niet de universiteit te zijn, als jij automonteur wilt worden is dat ook geweldig en kijken we samen naar welke stappen daarvoor nodig zijn."

"Ik kan landelijke ongelijkheid niet ongedaan maken," stelt Alihan. "Maar ik kan wel symptomen bestrijden." Hij wil zijn workshop dan ook graag nog verder ontwikkelen. En voor die landelijke problemen? Alihan is al lid van een politieke partij, dus wie weet zien we hem ooit in de Tweede Kamer strijdend voor kansengelijkheid.

Lamyae verbindt 'eerste generatie' studenten met elkaar

Lamyae (19) studeert Geneeskunde en groeide op in Roosendaal. Op de basis- en middelbare school was ze niet bewust van kansenongelijkheid in Nederland. Pas toen ze op de universiteit kwam, zag ze dat niet alle studenten dezelfde start maken. De stap van de middelbare school naar het hoger onderwijs kan soms best groot zijn. Aan wie stel je vragen als jij de eerste in je familie bent die gaat studeren?

Als pilot ontwikkelde Lamyae een buddysysteem dat eerste generatie studenten in hun eerste jaar koppelt aan eerste generatie studenten die al een paar jaar studeren. De eerstejaarsstudenten konden bij hun buddy terecht met vragen als: Hoe deal je met colleges? Hoe werkt studiefinanciering? En wat is de beste manier om nieuwe mensen te ontmoeten?

Naast het contact tussen de buddy's ontwikkelde Lamyae ook loopbaan-georiënteerde trainingen voor oudere en jongere buddy's. "Die trainingen had ik bedacht omdat ik de ouderejaars ook iets terug wil geven," zegt Lamyae. "Het leuke was dat aan het einde van de pilot de ouderejaars aangaven dat ze zo'n beloning niet nodig hadden! Ze herkennen de struggles van de eerstejaars en willen graag helpen."

Lamyae's pilot heeft op twee universiteiten gedraaid, ze hoopt dat de jongerenraad van volgend jaar haar pilot verder zal uitwerken.

Op dit moment is de Gelijke Kansen Alliantie bezig om een nieuwe invulling te geven aan hoe ze jongeren gaan inzetten. Ze vinden het hoe dan ook belangrijk dat ook in het nieuwe schooljaar ze de samenwerking en het gesprek met jongeren aan blijven gaan.