AMY Winehouse in 5 essentiële tracks

Amy's teksten bevatten voor aanwijzingen over haar leven en vormen een rode draad in de film, vertelt Asif Kapadia, regisseur van de documentaire AMY.

Asif Kapadia: " They all seemed to have lots of cluess to her life. She put it all down in these songs and that really Amy at her most eloquent. Once you understand her songs, you understand her."

Amy zei dit zelf ook: "When I write things down, I’m more honest on paper than I am to myself or to anyone. It’s things that when I sing them I mean like jees, that pretty deep. When I get to a line onstage, I sing it, and I’m like, whow, that’s quite personal but not in a bad way. It’s just like they’re true. So a lot of times with song I’ll be more honest to the audience then I was with myself."

In deze Special duiken we dan ook in Amy’s verhaal, aan de hand van vijf essentiele tracks.

Regisseur Asif Kapadia maakte een nieuwe documentaire over Amy Winehouse, die eind juli 2011 overleed. Haar langdurige verslaving aan drugs en alcohol gecombineerd met boulimia werden de zangeres uiteindelijk fataal.

Deze film met de titel AMY is een onthullende maar vooral ook ontroerende film over het leven van Amy. We kennen allemaal nog wel de beelden van een dronken Amy die de weg kwijt is, maar de documentaire laat ook een andere kanten van zangeres zien.

Ze was grappig, sprankelend en erg getalenteerd. Maar Amy kon de druk van het beroemd zijn niet aan en bezweek onder het oog van de vele paparazzi camera's aan haar eigen succes, aan een destructieve liefdesrelatie, en aan haar eigen onzekerheden en demonen.

>> Meer over AMY op NPO3

Beluister de special:

Regisseur Kapadia: “Amy’s teksten gaan over waargebeurde incidenten”

'Stronger Than Me'

You should be stronger than me
You've been here seven years longer than me
Don't you know you supposed to be the man?

Amy Jade Winehouse wordt geboren op 14 september 1983. Ze groeit op in een muzikale familie in Southgate, Noord-Londen. Het is zeker niet het ideale gezinnetje. Haar vader is vaak weg en heeft al vanaf dat Amy een baby is een affaire, en als Amy negen is, verlaat hij het gezin. Dat is het moment dat Amy van relatief rustig kind, verandert in een puber die zich zoveel mogelijk verzet. Haar moeder weet hier slecht raad mee en laat haar dochter maar haar gang gaan.

Klassieke jazz en hiphop

In Amy’s jeugd luistert ze naar de klassieke jazz van Ella Fitzgerald en Dinah Washington, maar ze is ook beinvloed door hiphop-artiesten als Mos Def, The Roots. Deze invloeden zijn terug te horen op haar debuutalbum Frank, dat in 2003 uitkomt.

Rauwe eerlijke teksten

Met die eigen sound valt Amy al snel op in het muzieklandschap van begin zeroes, maar dat is niet het het enige wat haar onderscheidt. Ze valt ook op vanwege haar rauwe eerlijke teksten. Op het moment dat regisseur Asif Kapadia onderzoek begint te doen voor de documentaire AMY, ontdekte hij dat daar een groot deel van haar verhaal vertelt wordt:

"I just started to read them and then it became very clear that she was very honest with her lyrics. And really it’s like a map to her story. It’s in the songlyrics. And you just have to unravel who they are about and what they are about. And then you realise that they are all based on real incidents and real people." - Asif Kapadia

Zo gaat debuutsingle ‘Stronger Than Me’, waarmee Amy zich meteen op de kaart zet, over de toenmalige vriend van haar die zeven jaar ouder is. Ze vindt dat hij ‘sterker dan haar zou moeten zijn’, maar in plaats daarvan moet zij hem telkens geruststellen en voor hem zorgen.

Beluister het fragment:

“Ik moest erover schrijven, anders had ik nog steeds dronken op de keukenvloer gelegen.”

'You Know I'm No Good'

You say, "when we're married",
'cause you're not bitter,
"There'll be none of him no more,"
I cried for you on the kitchen floor.

Het duurt een hele tijd voor Amy met een tweede album komt. Na haar debuutalbum Frank stort ze zich in het uitgaanswereldje in de Londense wijk Camden, waar ze is gaan wonen. En daar komt ze Blake Fielder-Civil tegen.

Het is het begin van een zeer turbulente relatie. De twee zijn helemaal gek op elkaar, ze zijn onafscheidelijk, maar ze maken elkaar ook kapot. Als ze elkaar voor het eerst tegenkomen hebben ze beiden al een relatie, maar dat houdt ze niet tegen.

"Ik moest helemaal opnieuw beginnen nadat ik Blake kwijt was"

Na een intense zomer samen, besluit Blake toch terug te gaan naar zijn ex-vriendin. Amy is gebroken van verdriet. Ze heeft het heel zwaar, drinkt enorm veel, maar uiteindelijk weet ze het om te zetten in muziek, in haar tweede album Back To Black.

"Pretty much yeah, like this album, is an album, a real heartbreak album. But you know, I really fell in love really hard this time and when I did this album I really fell for someone to the point where I litterally fell, fell from grace, fell fell. I had to pick myself up and dust myself of you know."- Amy

"So it kind of starts, I had to start again from nothing. You know, if I didn’t have him, I had nothing. And I didn’t have anything, because I didn’t have him. So I guess I had to write about the experiences cause otherwise I would still be lying on my kitchenfloor crying. Listening to the The Shangri-Las, holding a bottle of Jack Daniels." - Amy

Beluister het fragment:

"Ik drink gewoon veel omdat ik mijn geliefde kwijt ben"

'Rehab'

The man said, "why do you think you here?"
I said, "I got no idea."
I'm gonna, I'm gonna lose my baby
So I always keep a bottle near
He said, "I just think you're depressed."
This, me, yeah, baby, and the rest

They tried to make me go to rehab
But I said, "no, no, no"
Yes, I been black
But when I come back, you'll know, know, know

Dankzij haar debuutalbum Frank wordt Amy gezien als de grote nieuwe belofte, maar ze is dan nog niet de wereldster. Dat komt na het verschijnen van het tweede album Back To Black. Dat is, is zoals Amy het zelf omschreef, een heartbreak album. Het gaat grotendeels over haar breakup met Blake.

Amy wil niet naar rehab

‘Rehab’ is de eerste single van Back To Black en wordt een wereldhit. Ze krijgt er meerdere Grammy’s en andere prijzen voor. Dat zijn mooie dingen, maar het nummer zelf is alles behalve vrolijk.

"Yeah, 'Rehab' is about a time when I was in a really black periode in my life. And I had to stay at my dad's house. Because I was so ill from alcohol. And my manager at the time came to see me and they said to me, "you need to go to this place", and I said "no". - Amy

Amy's manager wil haar helpen

De manager waar Amy het over heeft is Nick Shymansky. Via een gemeenschappelijke vriend ontmoet Amy rond haar zestiende de jonge Nick, die dan net als manager aan de slag is gegaan bij 19, het entertainment bedrijf van Simon Fuller. Hij is de gene die in 2005 probeert Amy naar rehab te krijgen.

Amy vind dat zelf niet nodig, en, zoals ze ook zingt, haar vader is het op dat moment met haar eens. Ze gaat wel even praten met iemand, maar houdt daar de schijn op dat er niks aan de hand is.

"No, I wasn't intending to do it. So I went in and I looked immacular, my hair was perfect, perfect face, nice high heels on, nice outfit, and he kind of looked at me like, "you don't look like an alcoholic". And he said to me "why are you here?" And I was like, "cause they made me come in".

And he is like "why do you think you're here?" And I was like "Well I'm in love and I messed it up to be honest, and I'm drinking a lot. But I miss to be loved". And he said "right, you're not an alcoholic. And I was in there like 10 minutes. So, that's what that song is about.” - Amy

Manager Nick vindt 'Rehab' pijnlijk om te luisteren

Regisseur Asif Kapadia praatte veel met Nick tijdens het maken van de documentaire AMY. En hij dook in het verhaal achter de wereldhit waarmee Amy de grote ster werd.

“It’s like a documentary about an incident that had took place. And, you know, when I was making the film, I’m talking a lot to Nick, her manager, and it dawned on me that that song was about him, trying to help her. And that you know, he really doesn’t like that song. It’s very personal and very painful for him to hear that song.”- Asif Kapadia

Beluister het fragment:

"Amy had door hoeveel potentie 'Valerie' had" - Mark Ronson

'Valerie' - Mark Ronson en Amy Winehouse

Well sometimes I go out by myself
And I look across the water
And I think of all the things, what you're doing
And in my head I paint a picture
'Cause since I've come on home,
Well my body's been a mess

Op Amy’s tweede album Back To Black uit 2006, zijn de jazz en hiphop-invloeden ingeruild voor gitaren en sixties muziek.

"I’ve just been listening to a lot of sixties. For the last two years, that’s what I’ve been listening to. All I’ve pretty much listened to is like sixties music. So it kind of come out that way. I’m really proud of it. But obviously the songs I’ve written, the lyrics are obviously about my life they are from my life, so the lyrics are from now." - Amy

De productie van album twee is voor een groot deel in handen van de in New York gevestigde Mark Ronson. Met hem neemt ze onder andere de titeltrack Back To Black op. Mark is rond die tijd ook bezig met zijn eigen album Version.

Dat album is bijna klaar als Amy Mark op zoekt in New York. Hij besluit haar mee te nemen naar de studio waar de The Dap Kings zijn, de band die voor Back To Back meerdere nummers hebben ingespeeld. Mark bedenkt last minute dat hij graag nog een liedje met Amy op zijn album wil. Hij vraagt haar of ze een liedje weet dat past bij zijn album. Het is Amy die doorheeft wat voor sterk nummer ‘Valerie’ van The Zutons is.

"And at the last minute I was thinking, oke I nearly finished my album Version but it would be great to do a song with Amy. I was like ‘Do you know any songs that are kind of like indie songs? And she goes ‘Well I like this song ‘Valerie’ by the Zutons, they play it down at my local pub’.

So I listened to it and I was like oke. I didn’t really hear it at the start. I liked it but obviously she’d sung it enough to know what a great song it was and what her voice could do to it." - Mark Ronson

‘Valerie’ verschijnt in 2007, na Back To Black. Het is een van Amy’s grootste hits en is een van de laatste liedjes die ze uitbrengt.

--> Lees, luister en bekijken hier de hele Special over Mark Ronson

Beluister het fragment:

"Amy is een van de grootste jazz-zangeressen ooit" - Tony Bennett

'Body And Soul' - Tony Bennett en Mark Ronson

My life a wreck you're making
You know I'm yours for just the taking
I'd gladly surrender myself to you, body and soul

Vlak na het verschijnen van Back To Black praat Amy al weer enthousiast over een volgend album.

"Like my next album is going to be about the same period of time, because I just got so much stuff from there, you know what I mean." - Amy

Amy back to Blake

Dat album zal er nooit komen. Blake, de grote inspiratiebron voor break-up album Back To Black, blijkt toch niet voorgoed uit Amy’s leven te zijn. De band tussen de twee is zo sterk. Ze worden na een tijd weer vrienden en dan gaat het al snel verder dan alleen vriendschap.

Ze krijgen een nog turbulente en ongezondere relatie dan de eerste keer. Maar dat houdt ze niet tegen om te trouwen. De twee veranderen in totaal van elkaar afhankelijke junkies. Ze worden uiteindelijk van elkaar gescheiden als Blake in de gevangenis terecht komt. Met Amy gaat het daarna alleen maar slechter.

Paparazzi duikt op Amy

Dit alles gebeurt voor het oog van de vele paparazzi camera’s die haar dag en nacht achtervolgen. De hele wereld ziet hoe Amy aftakelt en lacht erom. Dat is ook wat Asif Kapadia ziet als hij in het leven van Amy duikt voor zijn documentaire over haar.

"It was actually, it was pretty horrible. It was a pretty horrible situation. And somehow, that became normal. You know, a young girl in the middle of it all." - Asif Kapadia

"At the end of the film, the audience, I want the audience to think about our part of it. It is about the media, it is about the industry, it is about television, it’s about paparazzi, it’s about how everybody kind of used her. The audience that kept buying these papers and you know, people sharing youtube video’s and video’s on facebook about her. That all added up to the kind of pressure that she was under." - Asif Kapadia

Amy neemt duet op met haar grote held Tony Bennett

Toch is het niet alleen maar drugs, alcohol en ellende aan het einde van Amy’s leven. Ze krabbelt langzaam weer op en krijgt weer zin om muziek te maken. In maart 2011 gaat ze met een van haar helden, jazz crooner Tony Bennett, de studio in voor een duet. Ze nemen samen een van Amy’s favoriete jazznummer op: ‘Body And Soul’.

Het begint en eindigt met jazz

De samenwerking is erg goed voor Amy’s zelfvertrouwen. Het lijkt dan ook het begin van een nieuwe positieve periode. Ze heeft weer inspiratie, maar het mag niet zo zijn. Haar lichaam is zo verzwakt door boulima en alcohol en drugs misbruik, dat ze niet veel aankan. Op 23 juli 2011 wordt haar levenloze lichaam gevonden in haar appartement in Londen, waar ze is bezweken na het drinken van veel alcohol.

Het laatste wat ze de wereld achterlaat is een jazznummer, het genre waar het voor Amy allemaal mee begon, en wat misschien wel altijd haar echte grote liefde is geweest.

Tony Bennett erg onder de indruk van Amy

Amy’s grote held Tony Bennett was enorm onder de indruk van haar in de studio en schaart haar bij twee van de grootste jazzzangeressen die de wereld ooit gekend heeft.

"On this record you can hear she has the whole facility of an Ella Fitzgerald, a Billie Holiday. Who were the two best singers of jazz in the world." - Tony Bennett

Beluister het fragment:

"Ik zat steeds in mijn hoofd van “alsjeblieft, ga bij hem weg.”" - Samgar van Mister and Mississippi

3FM was op de voorpremière van de documentaire AMY en sprak daar met een aantal Nederlandse muzikanten en DJ's.

"Haar persoonlijkheid en hoe dat wordt uitgebeeld, ik probeer dat een beetje mee naar buiten te nemen," aldus Michael Prins na het zien van de film.

AMY maakt grote indruk

De voorvertoning vond plaats in een klein intiem filmzaaltje in De Balie in Amsterdam. Voordat de film begon was er nog een vrolijk geroezemoes in de zaal, maar vanaf het moment dat de lampen uitgingen en er een piepjonge vrolijke Amy in beeld verscheen, was het doodstil. En dat bleef twee uur lang zo.

3FM DJ Roosmarijn vond het moment in de film waar Amy op het podium staat in Belgrado en ze dienst weigert, het meest indrukwekkend.

"Dit heb ik destijds op internet gezien en ook gedeeld op mijn twitter. Hard om gelachen. Nu ik de context weet, dat ze echt niet meer wilde optreden maar ertoe werd gedwongen, schaam ik me kapot voor het lachen. Het is zo sneu!"

>> Lees hier wat andere DJ's en muzikanten van de film vonden