Emmanuel Adjei over werken met Beyoncé: ‘Ik raakte haar emotionele core’ Emmanuel Adjei over werken met Beyoncé: ‘Ik raakte haar emotionele core’

Kijk! Daar! Als je heel goed oplet, zie je dat over de linkerwang van Beyoncé twee dikke tranen biggelen. Black Is King is zo’n zestig minuten bezig wanneer de wereldster even wordt overmand door emotie. Ze zit middenin een furieuze zandstorm, heeft een baby beschermend in haar ene arm gevouwen en een wiegje in de andere hand. En ze weet dat ze het arme kindje dadelijk ook nog op het woeste water moet achterlaten. Op de achtergrond klinkt de wonderschone ballad ‘OTHERSIDE’. Dan begint ze te huilen.

‘Die emoties zijn echt’, vertelt Emmanuel Adjei (31) aan de telefoon. De Nederlands-Ghanese regisseur kan het weten, hij was erbij en regisseerde de scene. ‘Dat was voor mij het allermooiste cadeau: ik heb haar aan het huilen kunnen maken op de set, omdat ze zo ontroerd raakte van het moment. Dat zijn de enige tranen in de film. Voordat we begonnen met draaien had ik haar al gevraagd: “May I direct you?” “Ja, dat zou ik heel fijn vinden”, reageerde ze. Dat is heel bijzonder, sommige artiesten willen überhaupt niet geregisseerd worden, die reageren meestal in het moment en jij moet het shot maken.’

Toen Adjei in augustus vorig jaar een mailtje kreeg vanuit het team van Beyoncé, was hij niet direct van zijn sokken geblazen. Als regisseur had hij net twee videoclips gemaakt voor een andere wereldster, Madonna, en hij gooide al een paar jaar wereldwijd hoge ogen met een stel geweldige samenwerkingen met Sevdaliza. ‘Ik snapte wel dat mijn werk in lijn staat met wat Beyoncé wil uitdragen, dat het een bepaald soort gewicht heeft dat zij ook zoekt in haar werk. En die mail was nogal kortaf. “Wat zijn je beschikbare dagen?” Punt. Ik wist ook nog niet waarvoor ze mij precies contacteerden.’

Pas toen hij een week later met zijn familie sprak – en die nogal opgewonden reageerden  –, begon het besef bij Adjei in te dalen. Hij zou met Beyoncé gaan werken. De Beyoncé! Beyoncé Giselle Knowles-Carter! De Queen Bey! Al gauw werd duidelijk dat ze een hervertelling van Lion King wilde maken – met de soundtrack die ze vorig jaar al voor de Disneyfilm samenstelde – en daar de hulp van Adjei bij kon gebruiken.

Adjei vloog dus in het najaar van 2019 naar Los Angeles, om drie maanden lang op kantoor met Beyoncé en haar team te werken. Hij had een serieuze stem in het geheel: na Beyoncé zelf en haar rechterhand Kwasi Fordjour is de naam van Emmanuel Adjei de eerste die op de aftiteling verschijnt als co-director. Even verderop prijkt zijn naam nog eens, als director visual effects. ‘Ze wist al ontzettend goed wat ze wilde, maar ik kon meedenken: hoe kunnen we die narratieve structuur van Black Is King zo veelzijdig mogelijk vertellen middels verschillende perspectieven? De basislijn is natuurlijk de Lion King zelf, maar de tweede lijn was: black culture in al zijn schoonheid laten zien. Als zwarte man en filmmaker was het heel bijzonder om op zo’n niveau met black excellence een verhaal te vertellen. Ook kon ik bijspringen als er vraagstukken waren over post-productie, en regisseerde en filmde ik een aantal scènes. De eerste paar maanden waren een grote roes, maar daarna was het vooral keihard werken en proberen de deadline te halen. Zo kreeg ik de vraag of ik een concept voor de track ‘OTHERSIDE’ wilde pitchen. Daar had ik twee dagen de tijd voor. Ik flipte: hoe ga ik in godsnaam in zo’n korte tijd iets bedenken dat Beyoncé kan overtuigen? Maar ze was ervan onder de indruk, omdat het zo’n emotionele core raakte bij haar. Het was meteen raak.’

(Artikel gaat verder na de trailer. In de trailer is de emotionele zandstormscène te zien die Adjei regisseerde, maar ook veel special effects waarvoor hij verantwoordelijk was.)

Kijk de film een eerste keer, en je zal vooral worden overweldigd door de duizelingwekkende schoonheid en hoeveelheid referenties die je moet plaatsen. ‘Het is een soort essay-film, heel poëtisch. Je kunt hem honderdduizend keer bekijken, en elke keer hoor en zie je wat anders.’ Adjei lacht. ‘Ze is daar natuurlijk niet vies van: een eclectische vorm te zoeken in haar werk.’

Kijk een tweede keer naar de film, en dan beginnen alle puzzelstukjes op hun plek te vallen. Thema’s openbaren zich. Het schaakbord. De maan. De geblinddoekte engelen. Het is een viering van zwarte cultuur, maar Black Is King gaat óók de Afrikaanse diaspora en hun zoektocht naar voorouders. Hoe kun je jezelf immers kennen als je blind bent voor je eigen geschiedenis, of de taal niet spreekt van de generaties voor je? Die reusachtige manen slaan daar natuurlijk op. Adjei werkte eraan in post-productie. ‘Met de verschillende standen van de maan wilden we een diepere laag toevoegen. Als het volle maan is, heb je een bepaalde gemoedstoestand. Wat doet dat met een individu, met een scène? Daarmee willen we zeggen: alles wat op de voorgrond speelt, is een reflectie van wat op de achtergrond is gebeurd. De voorouders, onze gidsen, zij kijken altijd mee en leiden ons door het leven.’

Het is een thema dat ook voor Adjei zelf belangrijk is, die opgroeide in de Amsterdamse Bijlmer en zowel studeerde aan de kunstacademie in Utrecht als de filmacademie in Gent. ‘Ik ben van Ghanese afkomst en in Amsterdam geboren, en heb veel van beide culturen en achtergronden meegekregen. Mijn ouders hebben altijd geprobeerd om me te laten zien waar we vandaan komen, ik kan de Ghanese taal spreken en verstaan en heb bepaalde tradities meegekregen. Dat is een backdrop geweest voor het werk dat ik maak en hoe ik in mijn leven sta.’

‘Maar als Nederlandse kunstenaar heb ik mezelf op een bepaalde manier moeten profileren om gezien te worden, dat is soms wel lastig geweest. Het werk dat ik maak heeft zijn eigen betekenis. Omdat mijn black-zijn daaraan wordt gekoppeld, krijgt het voor sommige mensen een bepaald tintje. Het wordt vaak niet begrepen, het is voor hen niet meer los te zien van mijn huidskleur. Een tijd heb ik daarmee geworsteld. Ik ben niet alleen Emmanuel de zwarte filmmaker met een Nederlandse nationaliteit. Ik ben ook Emmanuel Adjei, een individu met een persoonlijke geschiedenis, gevoelens en emoties, en een bepaald sociaal economische status.’ Dat kun je ook op Black Is King betrekken, denkt Adjei. ‘Het is niet alleen een ode aan zwarte cultuur. Het is óók Disney, een sprookje, het moet op een menselijk en emotioneel niveau raken. Dat is het belangrijkste voor mij.’

Black Is King is een stuk hoopvoller dan veel van de videoclips die Adjei maakte, waarin onderdrukking een grote rol speelt. ‘In mijn werk gaat het vaak over een cycle waarin een grote groep zwarte mensen nog steeds gevangen zitten. Maar in de hopeloosheid zit ook hoop. Kijk naar de Black Lives Matter-movement en alle heftige momenten die de laatste tijd het nieuws hebben overgenomen. Daaruit is ook een solidariteit ontstaan. Hoop. Dat maakt me ontzettend eager om werk te maken die resoneert met deze tijd.’

In twee jaar tijd werkte hij met twee van de grootste wereldsterren. Wat zijn de plannen van Adjei nu? ‘Ik mag tegen mezelf zeggen: ik heb met Beyoncé gewerkt, nu mag ik even proberen te focussen op mezelf. De zwarte filmmakers Kahlil Joseph en Melina Matsoukas bewandelen eenzelfde pad. Mijn belangrijkste doel is om mezelf uit te blijven dagen, of dat nou met een film, music video of commercial is. Het moet mij iets meegeven zodat ik verder kan.’